Bir Antropoloğun Meraklı Bakışıyla: Göz Eti Ameliyatında Hasta Uyutulur mu?
Bir antropolog olarak, insan bedenine yapılan her tıbbi müdahaleyi yalnızca biyolojik bir süreç olarak değil, aynı zamanda kültürel bir anlatı olarak da görürüm. Göz eti ameliyatı—tıpta pterjium cerrahisi olarak bilinen bu işlem—sadece tıbbi bir operasyon değil, farklı kültürlerde bedene, acıya ve iyileşmeye dair derin anlamların kesişim noktasıdır. Bu yazıda, “Göz eti ameliyatında hasta uyutulur mu?” sorusunu antropolojik bir mercekten ele alarak, ritüellerden sembollere, toplumsal yapıdan kimliğe uzanan bir yolculuğa çıkacağız.
Ritüel Olarak Ameliyat: Uyutulmanın Kültürel Dili
Birçok toplumda ameliyat, modern tıbbın rasyonel alanının ötesinde bir ritüel niteliği taşır. Uyuşturma ya da uyutma, yalnızca fiziksel acıyı dindirmekle kalmaz; aynı zamanda bireyin topluluğa yeniden dahil edilme sürecinin de bir parçasıdır. Uyutulmak, bir tür geçiş ânıdır—uyanıldığında kişi artık aynı değildir. Bu yönüyle genel anestezi, hem tıbbın hem kültürün birleştiği bir sınır ritüelidir.
Göz eti ameliyatında genellikle lokal anestezi uygulanır. Yani hasta uyutulmaz, sadece göz çevresi uyuşturulur. Ancak bu durum, kültürel algıda farklı yankılar uyandırır. Bazı toplumlarda “tam uyutulmadan yapılan ameliyatlar” eksik bir müdahale olarak görülürken, bazı kültürlerde bireyin bilincinin açık kalması “cesaretin” bir sembolü olarak yüceltilir. Böylece tıbbi prosedür, toplumsal değerlerin bir yansıması haline gelir.
Göz ve Ruh: Sembolün Gücü
Göz, birçok kültürde ruhun aynası olarak kabul edilir. Bu nedenle gözle ilgili hastalıklar ve cerrahi işlemler, sembolik anlamlar taşır. Göz eti—yani pterjium—çoğu zaman çevresel etkilerin (güneş, toz, rüzgar) sonucu olarak ortaya çıkar. Ancak antropolojik açıdan bu durum, bireyin çevresiyle kurduğu ilişkiyi temsil eder: doğanın insan bedeninde bıraktığı izdir.
Antropolog Victor Turner’ın “liminalite” kavramı burada devreye girer. Göz eti ameliyatı, bedenin bir “geçiş aşaması” yaşamasıdır. Ameliyat öncesi kişi rahatsızlıkla yaşarken, ameliyat sonrası yeniden “görme bütünlüğüne” kavuşur. Bu dönüşüm, hem fiziksel hem de sembolik bir yeniden doğuştur. Hastanın gözünün iyileşmesi, aynı zamanda toplulukla yeniden sağlıklı bir bağ kurmasının metaforudur.
Topluluk Yapısı ve Tıbbi Güven
Modern tıpta “uyutulmak” teknik bir süreçtir; fakat toplumlarda bu eylem, güven ve kontrol temalarıyla iç içedir. Bir birey bedenini bir hekime teslim ederken, aslında kültürel olarak güven ritüelini yeniden üretir. Göz eti ameliyatında hasta uyutulmaz çünkü işlem kısa sürer ve bilinç açıktır. Ancak bazı hastalar, kültürel kodlar gereği, “tam uyutulma”yı daha güvenli ya da “gerçek bir ameliyat”ın işareti olarak algılar. Bu, bedenin nasıl toplumsallaştığını ve modern tıbbın ritüellerinin kültürel anlamlarla nasıl örtüştüğünü gösterir.
Kimlik, Görme ve Modernliğin İzi
Göz, modern dünyada kimliğin en belirgin göstergelerinden biridir. “Göz göze gelmek”, “gözden düşmek” ya da “göz önünde olmak” gibi deyimler, toplumsal ilişkilerde görmenin gücünü vurgular. Göz eti ameliyatı geçiren birey, yalnızca bir rahatsızlıktan kurtulmaz; aynı zamanda estetik bir dönüşüm yaşar. Bu yönüyle ameliyat, tıbbın modern kimlik inşasındaki rolünü de açığa çıkarır. Gözün beyazının yeniden parlaması, bireyin sosyal görünürlüğünü ve özgüvenini yeniden tesis eder.
Farklı Kültürlerde Göz Sağlığına Bakış
Antropolojik olarak gözle ilgili rahatsızlıklar ve tedavi biçimleri, kültürden kültüre büyük farklılıklar gösterir. Afrika’nın bazı bölgelerinde göz hastalıkları “kötü enerjinin” ya da “nazarın” sonucu olarak görülürken, Asya kültürlerinde göz sağlığı “iç dengenin” bir göstergesi sayılır. Bu farklılıklar, modern tıbbın standart prosedürlerinin bile yerel anlamlar kazandığını gösterir. Göz eti ameliyatı gibi bir işlem, bu anlamda yalnızca bir tıbbi müdahale değil, bir kimlik pratiği haline gelir.
Sonuç: Bedenin Ritüel Dönüşümü
“Göz eti ameliyatında hasta uyutulur mu?” sorusu, yalnızca bir teknik detay değil, insanın bedenine ve bilincine dair kültürel bir anlatının da parçasıdır. Bu operasyon genellikle lokal anestezi altında yapılır; yani hasta uyanıktır. Ancak antropolojik açıdan, asıl “uyutulma” ya da “uyanış”, bireyin toplumsal ve sembolik düzlemde yeniden doğuşudur. Bedenin kesilmesi, düzeltilmesi ve iyileşmesi; insanın doğayla, toplumla ve kendi kimliğiyle kurduğu ilişkinin bir yansımasıdır.
Bu yüzden göz eti ameliyatı yalnızca bir tıbbi işlem değildir; aynı zamanda bir kültürel dönüşüm sahnesidir. Gözün iyileşmesiyle birlikte, birey dünyaya yeniden bakmayı öğrenir—ve belki de her kültürde olduğu gibi, her bakışta yeniden doğar.